Ooievaar kotst elastieken uit – museum exposeert braakbal
[3 augustus 2020] Het is een opvallend kleurrijke aanwinst, de braakbal van een ooievaar die afgelopen week in de collectie van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam werd opgenomen. De braakbal is gevonden in de buurt van een ooievaarsnest in Herwijnen en bereikte het museum via de Ooievaarsopvang Herwijnen. Het is een bal vol onverteerbare elastieken: een dik postbode-elastiek en dunnere rode, blauwe en gele elastiekjes. In 2019 verwierf het museum een dode, jonge ooievaar met een halve kilo elastiek in de maag. Helaas komt dit fenomeen dus vaker voor.
Jonge ooievaars (Ciconia ciconia) worden vaak met regenwormen gevoerd en ook volwassen dieren slaan een smakelijke regenworm niet af. Helaas vergissen de vogels zich wel eens en zien elastieken vermoedelijk aan voor regenwormen. Ze slikken het zwerfafval door maar kunnen dat niet verteren. Met wat geluk kunnen vooral de volwassen vogels (met een sterke maag) het elastiek weer uitbraken, zoals ze dat ook doen met onverteerbare delen van natuurlijke prooien, zoals keverschildjes. Soms gaat dat echter niet - met dramatische gevolgen.
Elastiek-ooievaar
De Elastiek-ooievaar, die onderdeel is van de tentoonstelling Dode Dieren met een Verhaal, is zo’n dramatisch voorbeeld. Deze jonge ooievaar viel op 15 juni 2019 in Houten uit het nest. De dierenambulance bracht de pechvogel naar de Vogelopvang Utrecht. Daar vertrouwden ze de opvallend harde en geel doorschijnende buik niet en werd het nestjong overgedragen aan de dierenarts. Die constateerde dat er geen redden meer aan was: de maag zat stampvol met postbode-elastieken. Het dier werd geëuthanaseerd en na preparatie tentoongesteld, met de schokkende maaginhoud van 490 gram elastieken in een pot alcohol ernaast.
De braakbal uit Herwijnen meet ongeveer 13 x 5 centimeter weegt 41 gram en bevat naast de elastieken ook wat plantaardig basismateriaal, keverresten en niet nader te duiden inhoud. Daaruit blijkt dat deze ooievaar in ieder geval ook wat natuurlijk voedsel heeft gegeten en deze elastieken gelukkig nog kon uitbraken. Het is niet duidelijk of het gaat om een braakbal van een jong of een oudervogel.
Elastiek-braakbal ook tentoongesteld
Dode (jonge) ooievaars blijken vaker grote hoeveelheden elastiek in hun maag te hebben. Dat is in Frankrijk nauwkeurig onderzocht, waarbij zelfs een relatie werd gevonden tussen het voorkomen van elastieken in het nest en de dichtstbijzijnde vuilnisbelt. Voor zover wij weten is de Elastiek-ooievaar de eerste keer dat zo’n geval gedocumenteerd is met een museumexemplaar en de kleurrijke braakbal uit Herwijnen is een fraaie aanvulling daarop. Tentoongesteld naast de McFlurry-egel (die met zijn kop vastzit in een ijsbeker) vormen het confronterende en educatieve museumstukken: afval hoort niet in de natuur.
Bij de foto: Braakbal van een ooievaar (Ciconia ciconia), Herwijnen, Schoutensteeg, juli 2020; schenking P. van Andel, Ooievaarsopvang Herwijnen, NMR 9989-161684. (foto: Het Natuurhistorisch)